Μέρος ΙΙ: «ΑΝΘΡΩΠΙΝΑ» ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ, ΤΑΞΙΚΗ ΠΑΝΔΗΜΙΑ

του Αλμπέρτο Φλωρεντίν

Προηγούμενα: οι «αήττητοι ηλίθιοι»;

Το «Μέρος Ι» αυτού του άρθρου δημοσιεύτηκε στις 19/10/2020. Αφορμή ήταν η αντίδραση των εφημερίδων Καθημερινή και Πολίτης στα γεγονότα της 29/8/2020 στη Λευκωσία, όπου:

«ένα θυμωμένο πλήθος διαδήλωνε … ενάντια στα μέτρα για την αντιμετώπιση της πανδημίας» και ότι αυτή την οργή «προσπάθησαν να εκμεταλλευτούν… οργανώσεις ακροδεξιών, περιθωριακών φανατικών χριστιανών καθώς και συνωμοσιολόγων αρνητών της ίδιας της ύπαρξης της πανδημίας. Ρεύματα δηλαδή που αρνούνται τον ορθολογισμό και την εμπιστοσύνη στην επιστήμη«.

Δεξιοί φιλελεύθεροι (και νεοφιλελεύθεροι) δημοσιογράφοι χειρίστηκαν αυτό το πολύπλοκο και επικίνδυνο παγκόσμιο φαινόμενο με ένα «ψεκάστε, σκουπίστε, τελειώσατε«, αποκαλώντας τους «αήττητοι ηλίθιοι«. Όπως ήταν φυσικό αγνόησαν μελέτες που ασχολούνται με τις κοινωνικές και οικονομικές αιτίες, δηλαδή τα αποτελέσματα του νεοφιλελευθερισμού τα οποία μαζικοποίησαν το κίνημα του ανορθολογισμού, ιδιαίτερα από την δεκαετία του 1990.

Η ανάδυση της απειλής επικίνδυνων μεταλλάξεων (δες εδώ) μετάτρεψε σε κρίσιμα προβλήματα όπως ο εθνικισμός των εμβολίων και η επιμονή τμημάτων της αστικής τάξης σε επικίνδυνες «επανεκκινήσεις της οικονομίας». Επιπλέον στο κέντρο του αναπτυγμένου κόσμου, σε χώρες όπως οι ΗΠΑ και η Ολλανδία, η άρνηση και η ανικανότητα των κυβερνήσεων να βοηθήσουν αποτελεσματικά μεγάλες μάζες απλών ανθρώπων να αντιμετωπίσουν τα αποτελέσματα της πανδημίας, προκαλούν οργή και αντιδράσεις. Αντιδράσεις που συχνά βρίσκουν διέξοδο σε κινήματα με ανορθολογιστικές ιδεολογίες «άρνησης», κινήματα που αντιστέκονται στην εφαρμογή κάθε μέτρου εναντίον της πανδημίας.

Δυστυχώς αυτά τα κινήματα και οι οπαδοί τους είναι το ένα άκρο ενός φάσματος, στο οποίο ανήκει και ένα μεγάλο τμήμα του πληθυσμού που έχει χάσει την εμπιστοσύνη του όχι μόνο στις πολιτικές ελίτ αλλά και στην επιστημονική κοινότητα και την εγκυρότητα ή αναγκαιότητα των διάφορων μέτρων που αυτή προτείνει.

Δεν θα ακολουθήσω τα θέματα που ανάφερα μήνες πριν στο τέλος του πρώτου μέρους του άρθρου. Στο «Μέρος ΙΙ» θα ασχοληθώ με τα «Ανθρώπινα Δικαιώματα».

«ΑΝΘΡΩΠΙΝΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ»

«Δεν χωρούν φιλίες, χαριτωμενιές ή «ανθρώπινα δικαιώματα» κατά φαντασίαν και εις βάρος της ζωής των άλλων.» έγραψε στον Πολίτη ο Κ. Κωνσταντίνου μετά τα βίαια επεισόδια στις διαδηλώσεις των «αήττητων ηλιθίων» (στους οποίους θα αναφέρομαι για συντομία ως «αρνητές»). Να μια υπεροπτική απόρριψη των επιχειρημάτων των «αρνητών», ειδικά από τους δημοσιογράφους του Πολίτη, για τους οποίους τα «Ανθρώπινα Δικαιώματα» είναι ο πυρήνας της ιδεολογίας τους [1].

Όχι ότι αυτή η απόρριψη είναι λανθασμένη. Οι αρνητές επικαλούνται «ανθρώπινα δικαιώματα και ελευθερίες», ή ακόμα και «συνταγματικά δημοκρατικά δικαιώματα» για να μην εφαρμόζουν κανένα μέτρο, και την «ελευθερία της γνώμης» για να θεωρούν ότι «δεν υπάρχει πανδημία». Επικαλούνται την ελευθερία διακίνησης και προσωπικής ζωής για να συγχρωτίζονται κατά βούληση, τη θρησκευτική ελευθερία ώστε να συνωστίζονται χωρίς καμμιά προφύλαξη στις εκκλησίες, τη καταπάτηση προσωπικών δεδομένων από τα sms διακίνησης. Όλα αυτά είναι πράγματι «κατά φαντασία και εις βάρος της ζωής των άλλων«.

Αλλά ακόμα και στη γλώσσα των «δικαιωμάτων και ελευθεριών», όπως αυτά διατυπώθηκαν από το 1948 στην σύγχρονη Βίβλο των «ανθρώπινων δικαιωμάτων», την «Οικουμενική Διακήρυξη για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα» (ΟΔΑΔ) του ΟΗΕ, οι περισσότεροι «αρνητές» είναι πράγματι θύματα σοβαρότατων παραβιάσεων τους. Μόνο που άλλα είναι τα δικαιώματα που παραβιάζονται.

ΤΑΞΙΚΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ

Η ΟΔΑΔ λοιπόν μοιάζει να περιέχει όλα όσα θεωρούν οι «αρνητές» ότι τους βολεύουν: «Καθένας έχει το δικαίωμα να κυκλοφορεί ελεύθερα» λέει το άρθρο 13. Το 18 αναφέρεται στην «ελευθερία να εκδηλώνει κανείς τη θρησκεία του ή τις θρησκευτικές του πεποιθήσεις, μόνος ή μαζί με άλλους, δημόσια ή ιδιωτικά, με … την τέλεση θρησκευτικών τελετών.» Το άρθρο 20 λέει «Καθένας έχει το δικαίωμα να συνέρχεται και να συνεταιρίζεται ελεύθερα και για ειρηνικούς σκοπούς.» Το άρθρο 12: «Κανείς δεν επιτρέπεται να υποστεί αυθαίρετες επεμβάσεις στην ιδιωτική του ζωή, την οικογένεια, την κατοικία … ούτε προσβολές της τιμής και της υπόληψης του«. Κάποιες μάλιστα πιο πρόσφατες προσθήκες στα Ανθρώπινα Δικαιώματα, επέτρεψαν σε αρκετούς «αρνητές» ή άτομα ιδεολογικά κοντά σε αυτούς να υποστηρίξουν στα ΜΚΔ ότι τα υποχρεωτικά γρήγορα τεστ για κορωνοϊό αποτελούν παραβίαση του «δικαιώματος στο σώμα μας» – όρος καθιερωμένος ιδιαίτερα από το κίνημα για νομιμοποίηση των εκτρώσεων.

Ωστόσο η ΟΔΑΔ περιέχει και ένα αριθμό από βολικά ασαφείς για τις αρχές διατυπώσεις απέναντι σε όλες αυτές τις ελευθερίες και τα δικαιώματα. Λέξεις όπως «αυθαίρετες» που μπαίνουν μπροστά από λέξεις όπως «επεμβάσεις» (άρθρο 12) διευρύνουν τις καταπιεστικές δυνατότητες του κράτους σε όλο το πλάτος που επιτρέπει η καζουιστική ερμηνεία τους από την ελίτ και τους απολογητές της. Τις ελευθερίες περιορίζουν ακόμα προτάσεις που κρύβουν μια χαμερπή πονηριά πίσω από υψηλά ιδανικά, όπως στο άρθρο 29:

«Το άτομο έχει καθήκοντα απέναντι στην κοινότητα… υπόκειται … στους περιορισμούς που ορίζονται από τους νόμους, με αποκλειστικό σκοπό να εξασφαλίζεται η αναγνώριση και ο σεβασμός των δικαιωμάτων και των ελευθεριών των άλλων, και να ικανοποιούνται οι δίκαιες απαιτήσεις της ηθικής, της δημόσιας τάξης και του γενικού καλού … «

Αυτά και άλλα παρόμοια δίνουν στα κράτη και τις κυβερνήσεις σημαντικές δυνατότητες άρνησης ικανοποίησης όσων επικαλούνται οικουμενικά ή συνταγματικά δικαιώματα, άρνησης συμβατής με τα «ιερά κείμενα» στα οποία αυτά διατυπώνονται. [2]

Όμως η πλειοψηφία των «αρνητών» είναι εργαζόμενοι, και είναι ξεκάθαρα αδικημένοι σε μια κατηγορία «δικαιωμάτων», που διατυπώνονται σε άλλα άρθρα της ΟΔΑΔ:

ΑΡΘΡΟ 22 «Κάθε άτομο, ως μέλος του κοινωνικού συνόλου, έχει δικαίωμα κοινωνικής προστασίας. Η κοινωνία… έχει χρέος να του εξασφαλίσει την ικανοποίηση των οικονομικών, κοινωνικών και πολιτιστικών δικαιωμάτων που είναι απαραίτητα για την αξιοπρέπεια και την ελεύθερη ανάπτυξη της προσωπικότητάς του.»

ΑΡΘΡΟ 23″ Καθένας έχει το δικαίωμα να εργάζεται και … να έχει δίκαιες και ικανοποιητικές συνθήκες δουλειάς και να προστατεύεται από την ανεργία…. Κάθε εργαζόμενος έχει δικαίωμα δίκαιης και ικανοποιητικής αμοιβής, που να εξασφαλίζει σε αυτόν και την οικογένειά του συνθήκες ζωής άξιες στην ανθρώπινη αξιοπρέπεια.»

ΑΡΘΡΟ 25 » Καθένας έχει δικαίωμα σε ένα βιοτικό επίπεδο ικανό να εξασφαλίσει στον ίδιο και στην οικογένεια του υγεία και ευημερία… ‘Έχει ακόμα δικαίωμα σε ασφάλιση για την ανεργία, την αρρώστια, την αναπηρία, τη χηρεία, τη γεροντική ηλικία, όπως και για όλες τις άλλες περιπτώσεις που στερείται τα μέσα της συντήρησής του, εξαιτίας περιστάσεων ανεξαρτήτων της θέλησης του.

Τέτοια άρθρα έχουν ταξικό περιεχόμενο, ενδιαφέρουν τους εργαζόμενους και φτωχούς, ενώ τα άρθρα το γράμμα των οποίων επικαλούνται οι αρνητές αφορούν έναν μυθικό, εξωιστορικό και χωρίς ταξικά χαρακτηριστικά, «άνθρωπο» ή «πολίτη». Αυτή η διαφορά αναγνωρίστηκε επίσημα με τον διαχωρισμό των δικαιωμάτων και ελευθεριών σε δύο κατηγορίες, και την συμπερίληψη τους σε δυο «Διεθνή Σύμφωνα«. Το 1966 άρθρα όπως τα 22, 23, 25 ανακυκλώθηκαν μαζί με άλλα παρόμοια στο Διεθνές Σύμφωνο για τα «οικονομικά, κοινωνικά και μορφωτικά δικαιώματα» των Ηνωμένων Εθνών, ενώ αυτά που κύρια επικαλούνται οι αρνητές (όπως τα 12, 13, 18 και 20) μπήκαν στο Διεθνές Σύμφωνο για τα « αστικά και πολιτικά δικαιώματα«.

ΤΑΞΙΚΗ ΠΑΝΔΗΜΙΑ

Παρά την κυριαρχία του αφηγήματος «η πανδημία μας αφορά όλους», ο ιός έκανε από την αρχή ταξικές διακρίσεις. Αυτό το λέει ακόμα και ο τίτλος άρθρου των New York Times της 3/4/2020 «Location Data Says It All: Staying at Home During Coronavirus Is a Luxury «, «Τα Δεδομένα Θέσης τα Λένε Όλα: η Παραμονή στο Σπίτι τον Καιρό του Κορωνοϊού Είναι Πολυτέλεια«. Μια από τις γνωστότερες εφημερίδες του αμερικανικού κατεστημένου «ανάλυσε (ανώνυμα) δεδομένα θέσης κινητών τηλεφώνων«, αντιστοίχησε την διακίνηση με τις φτωχές και πλούσιες γειτονιές στις οποίες ξεκινούσαν ή κατέληγαν τα τηλέφωνα και βρήκε, ως αντικειμενική στατιστική αλήθεια, πως:

Σε πόλεις σε ολόκληρη την Αμερική, πολλοί εργαζόμενοι χαμηλού εισοδήματος συνεχίζουν να διακινούνται, ενώ αυτοί που κερδίζουν περισσότερα μένουν σπίτι και περιορίζουν την έκθεση τους στον κορωνοϊό.

Και

Τα δεδομένα προσφέρουν αποδείξεις σε πραγματικό χρόνο ενός χάσματος που αποκάλυψε η πανδημία του κορωνοϊού – στο οποίο οι πλουσιότεροι όχι μόνο έχουν μεγαλύτερη εργασιακή ασφάλεια και επιδόματα αλλά μπορούν να τα καταφέρουν περισσότερο να αποφύγουν να ασθενήσουν.

Ενώ ένας καθηγητής Δημόσιας Υγείας στο Πανεπιστήμιο Columbia συνόψισε:

«Ο κόσμος θέλει να αναφέρεται σε αυτόν τον ιό σαν ένα παθογόνο οργανισμό ίσων ευκαιριών [3], αλλά αλήθεια δεν είναι κάτι τέτοιο… στοχεύει κατευθείαν στα ρήγματα στην κοινωνία μας»

Θα προσθέσω πως όταν ο πρόεδρος του κυβερνώντος κόμματος μας είπε «δεν είναι τιμωρία να μένουμε στο σπίτι μας αλλά ευλογία να περνούμε ποιοτικό χρόνο μαζί με τα αγαπημένα μας πρόσωπα» δεν θεώρησε σημαντικό το «εντυπωσιακό σπίτι τους με την καταπληκτική θέα και infinity pool» [4] Όταν το άρθρο 23 της ΟΔΑΔ ωστόσο μιλάει για «συνθήκες ζωής άξιες στην ανθρώπινη αξιοπρέπεια«, σίγουρα δεν αναφέρεται στα μικρά και συχνά σκοτεινά διαμερίσματα στα οποία είναι υποχρεωμένες να ζουν (και να αντέχουν τα lockdown) ακόμα και πολυμελείς οικογένειες. Μπορεί σε καιρό πανδημίας να μην είναι ο υποχρεωτικός εγκλεισμός παραβίαση «ανθρώπινων δικαιωμάτων», αλλά ακόμα και χωρίς πανδημία θα έπρεπε να θεωρείται παραβίαση κοινωνικών και οικονομικών δικαιωμάτων η διαβίωση σε τέτοιες συνθήκες. Είναι αυτές οι συνθήκες που μαζί με τις επιπλέον οικονομικές επιπτώσεις της πανδημίας, που και αυτές τις φορτώθηκαν κύρια οι φτωχότεροι, εξηγεί ανάμεσα σε άλλα και την διαχρονική ύπαρξη της ενδοοικογενειακής βίας [5], μια άλλη παραβίαση ανθρωπίνων δικαιωμάτων που η πανδημία εκτόξευσε στα ύψη.

«ΚΑΧΥΠΟΨΙΑ ΚΑΙ ΜΙΣΟΣ ΓΙΑ ΟΛΟΥΣ ΤΟΥΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΥΣ ΘΕΣΜΟΥΣ«

Ένα άρθρο στα Euronews για τις ταραχές στα τέλη του Ιανουαρίου 2021 στην Ολλανδία, με τίτλο «‘Angry citizens who hate the system’: Why the riots in the Netherlands go beyond a COVID curfew» εξηγεί, όπως λέει και ο τίτλος του «γιατί οι ταραχές στην Ολλανδία αφορούν περισσότερα από μια απαγόρευση κυκλοφορίας λόγω COVID«. Οι συμμετέχοντες είχαν πολλές ομοιότητες με τους εδώ «αρνητές», ενώ «η σπίθα» για τις ταραχές ήταν η αντίληψη ότι παραβιάστηκε μια κλασική ατομική ελευθερία με «την έγκριση μιας ολονύκτιας απαγόρευσης κυκλοφορίας από το Ολλανδικό κοινοβούλιο» [6] Ωστόσο καθηγητής πανεπιστημίου εκτιμά πως ανάμεσα στις διαφορετικές ομάδες που συμμετείχαν στις ταραχές:

«υπάρχει κάτι που τους συνδέει όλους αυτούς, και αυτό είναι η καχυποψία προς την κυβέρνηση, το μίσος κατά της κυβέρνησης, και γενικότερα μίσος και καχυποψία σε ότι αφορά όλων των ειδών κοινωνικών θεσμών/ιδρυμάτων»…

Αυτή η καχυποψία, αυτό το μίσος, φουντώνει εδώ και χρόνια από μια ποικιλία παραπόνων, θυμού, κακών εμπειριών και κινήτρων.

… πολλά κοινωνικά θέματα σιγοβράζανε πολύ πιο πριν ξεχειλίσουν στην βία που είδαμε σε ολόκληρη την Ολλανδία ….

Η επισφαλής εργοδότηση και ειδικότερα η εμφάνιση των Ευέλικτων συμβολαίων, απογοητεύουν και αποθαρρύνουν τους νέους. Η στέγαση, επίσης, έχει καταντήσει όλο και πιο ακριβή για πολλούς.

Μια και μιλάμε για «ανθρώπινα δικαιώματα», ας παραμείνουμε στη γλώσσα αυτή, αντί για την πιο χρήσιμη, ταξικά συνειδητή γλώσσα της κοινωνικής δικαιοσύνης. Μπορούμε λοιπόν να πούμε πως παρόλο που «η σπίθα«, όπως την χαρακτηρίζει το άρθρο, ήταν το κέρφιου που έγινε αντιληπτό ως παραβίαση ενός «ατομικού δικαιώματος/ελευθερίας», η πανδημία αύξησε ανυπόφορα για πολλούς τις ήδη μεγάλες παραβιάσεις των «οικονομικών και κοινωνικών» δικαιωμάτων τους, πιο άμεσα, της ταξικής αδικίας.

Το ερώτημα λοιπόν δεν είναι γιατί όλοι αυτοί φανατίζονται από την παράλογη φαντασίωση ότι απειλούνται τα «ανθρώπινα» δικαιώματα τους. Το πραγματικό ερώτημα είναι, γιατί δεν απαιτούν «την ικανοποίηση των οικονομικών, κοινωνικών και πολιτιστικών δικαιωμάτων που είναι απαραίτητα για την αξιοπρέπεια και την ελεύθερη ανάπτυξη της προσωπικότητάς» τους (άρθρο 22 ΟΔΑΔ) «το δικαίωμα να εργάζεται [με] δίκαιες και ικανοποιητικές συνθήκες δουλειάς και να προστατεύεται από την ανεργία», «δίκαιη και ικανοποιητική αμοιβή, που να εξασφαλίζει σε αυτόν και την οικογένειά του συνθήκες ζωής άξιες στην ανθρώπινη αξιοπρέπεια.» (άρθρο 23) ή «ένα βιοτικό επίπεδο ικανό να εξασφαλίσει στον ίδιο και στην οικογένεια του υγεία και ευημερία» (άρθρο 25). Γιατί αντί για αυτά απαιτούν τα ταξικά τυφλά «αστικά και πολιτικά» δικαιώματα, όπως την ελευθερία διακίνησης, συνάθροισης, το ατομικό δικαίωμα να αρνηθούν τον εμβολιασμό, ακόμα και την εξέταση με rapid tests, την «ελευθερία της γνώμης» να αρνούνται την ύπαρξη της πανδημίας;

ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΔΥΟ ΤΑΧΥΤΗΤΩΝ

Όχι πάντως επειδή είναι «αήττητοι ηλίθιοι«. Ένας λόγος είναι σίγουρα ότι αυτές οι δύο κατηγορίες δικαιωμάτων δεν είναι ισότιμες. Όπως γράφει ο Tony Evans [7] :

«η κυρίαρχη αντίληψη των ανθρωπίνων δικαιωμάτων … δίνει μεγαλύτερη έμφαση στα αστικά και πολιτικά δικαιώματα παρά στα οικονομικά και κοινωνικά δικαιώματα.»

Τα οικονομικά και κοινωνικά δικαιώματα είναι τόσο υποβαθμισμένα στον καθημερινό πολιτικό λόγο που σχεδόν δεν είναι αναγνωρίσιμα ως «δικαιώματα». Αυτό είναι ακόμα εντονότερο στην Κυπριακή Δημοκρατία, όπου κυριαρχεί στον δημόσιο λόγο το «Κυπριακό»: Για δεκαετίες κάθε σχετική ρητορεία χρησιμοποιεί ad nauseam τον όρο «ανθρώπινα δικαιώματα», αναφερόμενο πάντα στα αστικά και πολιτικά δικαιώματα (ελευθερία διακίνησης, ιδιοκτησίας, ένας πολίτης μια ψήφος κλπ).

Όμως η υποβάθμιση των οικονομικών και κοινωνικών δικαιωμάτων δεν είναι αποτέλεσμα κάποιας συνωμοσίας παραπλάνησης για το περιεχόμενο τους, που αν ξεπεραστεί θα μπορέσουν τα σχετικά άρθρα να χρησιμοποιηθούν από εκείνους που τα χρειάζονται. Η ίδια η προέλευση τους, σημειώνει ο Tony Evans, εξασφάλισε ότι όχι μόνο θα ήταν περιορισμένα , αλλά θα στρέφονταν εναντίον των φτωχών:

Σε ομιλία του στο Κογκρέσο των ΗΠΑ στις 6 Ιανουαρίου 1941, … ένα συμβάν που συχνά αναφέρεται ως η γέννηση του σύγχρονου κινήματος για τα ανθρώπινα δικαιώματα… ο Ρούσβελτ σκιαγράφησε την διαδρομή προς μια νέα παγκόσμια τάξη θεμελιωμένη σε τέσσερεις ουσιαστικές ελευθερίες: ελευθερία του λόγου, ελευθερία της θρησκευτικής πίστης, ελευθερία από τον φόβο, και ελευθερία από την φτώχεια…

[αλλά] η ελευθερία από τη φτώχεια δεν είχε σκοπό να προτείνει ελευθερία από την οικονομική στέρηση ή το δικαίωμα σε κοινωνική πρόνοια. Αντίθετα, η ελευθερία από τη φτώχεια ορίστηκε ως μια «οικονομική κατανόηση που θα εξασφαλίσει για κάθε έθνος μια υγιή ειρηνική ύπαρξη για τους κατοίκους του» (Ρούσβελτ, 1941)… έτσι η ελευθερία από τη φτώχεια δεν υπονοούσε ότι οι στερημένοι οι φτωχοί και οι αποκλεισμένοι είχαν το δικαίωμα να απαιτήσουν βοήθεια από αυτούς που ευνοούνταν κύρια από τις κυρίαρχες δομές της παγκόσμια πολιτικής οικονομίας αλλά, μάλλον την ευθύνη να αφαιρεθούν οι δομικοί, εμπορικοί και πολιτισμικοί φραγμοί ανάμεσα στα κράτη, εκεί όπου αυτοί οι φραγμοί απειλούσαν την δυνατότητα επέκτασης του οικονομικού φιλελευθερισμού σε παγκόσμιο επίπεδο.

Με άλλα λόγια από το 1941 κιόλας η υπόσχεση ήταν πως τα οικονομικά και κοινωνικά δικαιώματα θα εξασφαλιστούν με την ελευθερία του εμπορίου, την «ελεύθερη αγορά», και μάλιστα σύμφωνα με τις προδιαγραφές της άρχουσας τάξης των ΗΠΑ. Έτσι το άρθρο 22 της ΟΔΑΔ μπορεί να αναγνωρίζει ότι «Κάθε άτομο… έχει δικαίωμα κοινωνικής προστασίας…. » αλλά διευκρινίζει πως αυτό θα γίνει «με την εθνική πρωτοβουλία και τη διεθνή συνεργασία, ανάλογα πάντα με την οργάνωση και τις οικονομικές δυνατότητες κάθε κράτους«.

Εδώ υπάρχουν δυο παγίδες. Η μια είναι «οι οικονομικές δυνατότητες του κράτους«, η πασίγνωστη δικαιολογία «το κράτος θέλει, αλλά δεν έχει λεφτά» [8]. Η δεύτερη, η συμπλήρωση της, είναι η «διεθνής συνεργασία», που στην πράξη μεταφράζεται στην δράση οργανισμών (συνήθως κάτω από την ηγεμονία των ΗΠΑ) όπως το IMF και η Διεθνής Τράπεζα, που θα φροντίσουν με προγράμματα «διαρθρωτικών προσαρμογών» και τα γνωστά μας «μνημόνια» να αυξηθούν οι «οικονομικές δυνατότητες του κράτους». Στην πράξη δηλαδή, για τους εργαζόμενους και τους φτωχούς ισχύει συχνά το Catch-22 επιχείρημα «θα πρέπει να περάσετε από περισσότερη φτώχεια και εκμετάλλευση, για να ξεφύγετε από τη φτώχεια».

Το επόμενο Catch-22 είναι βέβαια πως τα οικονομικά και κοινωνικά δικαιώματα περιορίζονται και αυτά από τον παμπόνηρο χρυσό κανόνα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, την «αναγνώριση και σεβασμό των δικαιωμάτων και των ελευθεριών των άλλων» (άρθρο 29).

Οι «άλλοι», εκείνοι τα δικαιώματα και ελευθερίες των οποίων πρέπει να αναγνωριστούν και εξασφαλιστούν απέναντι στα οικονομικά και κοινωνικά δικαιώματα των φτωχών, είναι συγκεκριμένοι, είναι οι ιδιοκτήτες των μέσων παραγωγής. Ο Μαρξ στο «Εβραϊκό Ζήτημα» (1844) αναφερόμενος στις δύο μεγάλες επαναστάσεις του τέλους του 18^ου αιώνα μας προτείνει να εξετάσουμε «τα δικαιώματα του ανθρώπου στην αυθεντική τους μορφή, στη μορφή που έχουν ανάμεσα σε αυτούς που τα ανακάλυψαν, τους Βορειοαμερικάνους και τους Γάλλους«. Σύμφωνα λοιπόν με το Γαλλικό Σύνταγμα του 1793, συνεχίζει ο Μαρξ, αυτά τα «φυσικά και αναφαίρετα δικαιώματα είναι: ισότητα, ελευθερία, ασφάλεια, ιδιοκτησία«. Και συμπεραίνει δηκτικά πως «Άρα η Ελευθερία είναι το δικαίωμα να κάνεις οτιδήποτε δεν βλάπτει κανένα άλλο» αλλά…

«Η πρακτική εφαρμογή του δικαιώματος του ανθρώπου στην ελευθερία είναι το δικαίωμα στην ατομική ιδιοκτησία… [έμφαση στο πρωτότυπο] το δικαίωμα να απολαμβάνει την ιδιοκτησία του και να την διαθέτει κατά βούληση χωρίς να τον απασχολούν οι άλλοι άνθρωποι, ανεξάρτητα από την κοινωνία, το δικαίωμα του προσωπικού συμφέροντος. Αυτή η ατομική ελευθερία και η εφαρμογή της αποτελούν την βάση στην οποία στηρίζεται η κοινωνία των πολιτών»

Στην αστική κοινωνία η αστυνομία θα καταδιώξει αμείλικτα τον κλέφτη που θα προσπαθήσει να παραβιάσει την ατομική ιδιοκτησία των μετόχων της τράπεζας. Αλλά δεν θα συλλάβει τον εργοστασιάρχη που απόλυσε εργάτες παραβιάζοντας το δικαίωμα τους στη δουλειά. Ο ιδιοκτήτης του εργοστασίου έχει το δικαίωμα, είναι ελεύθερος να το διαθέσει όπως θέλει. Κάπως έτσι ακόμα και τα «κοινωνικά και οικονομικά δικαιώματα» καταλήγουν να είναι «τα δικαιώματα των πλούσιων να κλέβουν από τους φτωχούς«.

Αυτά δεν σημαίνουν πως ως αριστεροί αδιαφορούμε για τα «ατομικά δικαιώματα και ελευθερίες»: Οι Μαρξ και Έγκελς υποστήριξαν την «κατάργηση της μισθωτής εργασίας«, χωρίς αυτό να τους εμποδίζει να μας παροτρύνουν να πολεμούμε για τους μισθούς μας με νύχια και με δόντια.

Το αντίδοτο στην αλαλούμ χρήση των «ανθρωπίνων δικαιωμάτων» από τους «αρνητές» (και όχι μόνο) είναι η αντίσταση στον περιορισμό των συλλογικών δικαιωμάτων και ελευθεριών μας. Αλλά είναι και η αποφασιστική υποστήριξη από την αριστερά και το εργατικό κίνημα της κοινωνικής δικαιοσύνης, η αντίσταση στην προσπάθεια της ελίτ να εξαναγκάσει την εργατική τάξη και τους φτωχούς να πληρώσουν τα σπασμένα της πανδημίας.

[1] Όπως γράφει Άρθρο του Πολίτη στις 22/7/2014 η «πτώση της Κύπρου στα χέρια της Οθωμανικής αυτοκρατορίας… επηρέασε την εξέλιξη των κοινωνιών … του ελληνισμού, αφού έμειναν πίσω από τις επαναστάσεις και τις προόδους που ακολούθησαν στην Ευρώπη της Αναγέννησης, του Διαφωτισμού και της Βιομηχανικής Επανάστασης.»

Η αγαπημένη θεωρία του «ρεύματος» Πολίτη και Καθημερινής, ότι τα προβλήματα της Κυπριακής Δημοκρατίας πηγάζουν επειδή αυτή «δεν πέρασε από Διαφωτισμό», συμβαδίζει με την απόλυτη εμπιστοσύνη τους στο πιο σημαντικό δημιούργημα του Διαφωτισμού, τα «ανθρώπινα δικαιώματα».

Η κριτική σε αυτή την αφελή αντίληψη δεν σημαίνει βέβαια ότι οι αριστεροί που αντιμετωπίζουμε με δυσπιστία την ρητορική περί «πανανθρώπινων δικαιωμάτων», αδιαφορούμε για την διατήρηση των δημοκρατικών ελευθεριών και δημοκρατικών δικαιωμάτων των εργαζομένων.

[2] Βέβαια όταν με τη σειρά τους οι «αρνητές» επιλέγουν να μην πάρουν υπόψη τους όσα δεν τους συμφέρουν από την ΟΔΑΔ (και των παρόμοιου περιεχομένου Συνταγματικών άρθρων), δεν κάνουν τίποτα διαφορετικό από το να ακολουθούν την καθημερινή πρακτική δικηγόρων και δικαστών, σε όλο τον κόσμο.

[3] Οι «ίσες ευκαιρίες» είναι η αμερικανική εκδοχή αυτού που χαρακτηρίζει μια δίκαιη κοινωνία.

[4] Αν θέλετε να εκμηδενίσετε το κλειστοφοβικό τραύμα του εγκλεισμού στο σπίτι, τι πιο χρήσιμο από μια μεγάλη και ευχάριστη σπιταρόνα με «καταπληκτική θέα» όπως του Αβέρωφ Νεοφύτου; Αλλά ακόμα περισσότερα προσφέρει μια infinity pool, που λέγεται έτσι επειδή δημιουργεί την ψευδαίσθηση ότι απλώνεται στο άπειρο. Στο διαδίκτυο βρίσκεις πως το κόστος τους είναι κατά μέσο όρο $80.000, και είναι γύρω στο 30% πιο ακριβή από μια μη «άπειρη» πισίνα του ίδιου μεγέθους.

[5] Δες την σύνοψη άρθρου με τίτλο «Beyond gender: Class, poverty and domestic violence («Πέρα από το φύλο: Τάξη, φτώχεια και ενδοοικογενειακή βία»):

«Αυτό το άρθρο ισχυρίζεται πως χρειάζεται μια πιο περιεκτική κατανόηση της σχέσης ανάμεσα στην οικογενειακή βία και κάθε μορφής περιθωριοποίησης στο Αυστραλιανό περιβάλλον. Θα δοθεί προσοχή στο γεγονός ότι στη σύγχρονη συζήτηση για την ενδοοικογενειακή βία στον κυρίως πληθυσμό, η τάξη και η φτώχεια παραμένουν αόρατες. Συνεχίζει να υπάρχει μια μεγαλύτερη συχνότητα ενδοοικογενειακής βίας, και πιο σοβαροί τραυματισμοί εξαιτίας ενδοοικογενειακής βίας σε ομάδες του πληθυσμού που ζουν στη φτώχεια, κάτι που εκθέτει την μεροληπτική φύση της κυρίαρχης γνώσης… οι προσπάθειες πρόληψης πρέπει να παίρνουν υπόψη πως η τάξη και τα αποτελέσματα της φτώχειας αρθρώνονται με άλλες όψεις της κοινωνικής ταυτότητας για να διαμορφώσουν την εμπειρία της ενδοοικογενειακής βίας για τα θύματα και τους θύτες της βίας«

[6] Το ότι ήταν απόφαση του κοινοβουλίου έχει ενδιαφέρον για όσους παρακολουθούν τα νομικίστικα παράπονα από διάφορες πηγές. Αυτή ήταν μια «παραβίαση» όχι με διατάγματα αλλά με πλήρη κοινοβουλευτική κάλυψη.

[7] Από την εισαγωγή στο βιβλίο «The Politics of Human Rights A Global Perspective» του Tony Evans (reader in University of Southampton), δεύτερη έκδοση, 2005, Pluto Press, London.

Το βιβλίο δίνει πολλές λεπτομέρειες για την ταύτιση στον επίσημο λόγο των ανθρωπίνων δικαιωμάτων με τα ατομικά και πολιτικά δικαιώματα, και την απουσία από το προσκήνιο των οικονομικών και κοινωνικών δικαιωμάτων. Προσπαθεί ακόμα να εξηγήσει την μορφή που πήραν αυτά με την κυριαρχία των ΗΠΑ στην διαδικασία διατύπωσης και υιοθέτησης τους από τον ΟΗΕ, και την σχέση αυτής της μορφής με την προσπάθεια των ΗΠΑ να γίνουν ηγεμονική παγκόσμια δύναμη. Η νεοφιλελεύθερη περίοδος του καπιταλισμού έντεινε ακόμα περισσότερο την μετατροπή των «ανθρωπίνων δικαιωμάτων» σε «δικαίωμα στην κλεψιά των φτωχών από τους πλούσιους»

[8] Ή όπως λέει και το Σύμφωνο για τα Οικονομικά και Κοινωνικά δικαιώματα

«το ιδανικό των ανθρώπινων υπάρξεων που είναι ελεύθερα και απαλλαγμένα από το φόβο και τη δυστυχία, μπορεί να πραγματοποιηθεί μόνο εφόσον δημιουργηθούν προϋποθέσεις με τις οποίες ο καθένας θα μπορεί να απολαμβάνει τα οικονομικά, κοινωνικά και μορφωτικά του δικαιώματα καθώς και τα αστικά και πολιτικά του.»

Το ότι η σύγχρονη τεχνολογία και η τεράστια ανάπτυξη των παραγωγικών δυνάμεων έχουν εδώ και δεκαετίες δημιουργήσει με το παραπάνω αυτές τις προϋποθέσεις, φαίνεται πως βρίσκεται έξω από την «Οικουμένη» των «Οικουμενικών δικαιωμάτων».